گرچه دوران سالمندی به سنین بالای 60 سال اطلاق می گردد ولی تغییرات سالمندی از سال ها قبل آغاز می شود. توجه به تغذیه در این دوران به دلیل تغییر نیازهای تغذیه ای اهمیت دارد. همچنین رعایت اصول تغذیه صحیح در سنین میانسالی و سالمندی سبب می شود فرد سال های عمر خود را با نشاط و راحتی بیشتر طی نماید و کمتر در معرض بیماری های شایع (فشار خون بالا، چربی خون بالا، دیابت، پوکی استخوان و...) قرار بگیرد. به منظور پیشگیری از شیوع سوءتغذیه بالا در سالمندان باید توصیه های تغذیه ای ویژه ای را برای افراد در نظر گرفت.
تامین نیازهای تغذیه ای سالمندان جهت حفظ سلامت و پیشگیری از بروز بیماری های مزمن
اهداف اختصاصی:
1. ارتقاء آگاهی پرسنل بهداشتی در خصوص اصول تغذیه صحیح در دوران سالمندی
2. ارتقاء آگاهی پرسنل بهداشتی در خصوص نحوه برخورد با مشکلات و بیماری های شایع دوران سالمندی
3. ارتقاء آگاهی سالمندان در خصوص اصول تغذیه صحیح در این دوران
استراتژی ها:
1. آموزش به پرسنل بهداشتی در خصوص ارزیابی وضعیت تغذیه ای سالمندان
2. آموزش به پرسنل بهداشتی در خصوص اصول تغذیه صحیح در دوران سالمندی
3. آموزش به پرسنل بهداشتی در خصوص نحوه برخورد با شکایات شایع و بیماریهای این دوران
4. آموزش به سالمندان در خصوص اصول تغذیه صحیح در دوران سالمندی
آموزش عمومی
دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
سالمندی پدیده ای طبیعی است که به مرور زمان با تغییرات فیزیولوژیک همراه است. روند این تغییرات در افراد مختلف یکسان است ولی سرعت ایجاد آن متفاوت است. آنچه مسلم است از سالمندی نمی توان پیشگیری کرد، ولی می توان با رعایت اصول تغذیه صحیح در تمام دوران زندگی سلامت جسمی و روحی خود را برای سالمندی حفظ کرد.
نتیجه تحقیقات تغذیه ای نشان داده است افرادی که عمر بیشتری می کنند دارای خصوصیات زیر هستند:
- هر روز بطور مرتب صبحانه می خورند.
- در هر وعده حجم غذای کمی مصرف می کنند.
- نوسانات وزنشان کم است (همواره وزن مطلوب دارند.)
- میوه و سبزی در برنامه غذایی روزانه آنها وجود دارد.
- چربی و مواد غذایی چرب کمتر مصرف می کنند.
- از مصرف نمک و مواد غذایی شور به مقدار زیادخودداری می کنند.
بهترین راه اطمینان از تامین نیازمندیهای تغذیه ای، مصرف روزانه هر چهار گروه غذایی است که در هرم مواد غذایی معرفی شده اند.
تغذیه درمانی در برخی اختلالات خاص در سالمندی
اضافه وزن،کاهش وزن، فشارخون بالا، چربي خون بالا وديابت اصلی ترین مشکلات در سالمندی بوده و عمده ترين راه كنترل آن ها تغذيه مناسب و پيروي از يك الگوي تغذيه اي صحيح مي باشد.
چاقی
با افزايش سن با توجه به کم شدن تحرک، کاهش توده بدنی و کند شدن سیر متابولیسم پایه نياز به انرژي كاهش مي يابد. در صورتی که رژیم غذایی کالری بالایی تامین باشد چاقی رخ خواهد داد. بنابر اين در اين سنين :
· انتخاب غذاهاي كم حجم و غني از مواد مغذي
· كاهش مصرف مواد شيرين و چربيها
توصیه می شود.
سوء تغذیه و کاهش وزن
سوء تغذیه و کمبود دریافت مواد غذایی در دوران پیری، منجر به بی اشتهایی می گردد. مهمترین عوارض ناشی از سوءتغذیه مربوط به کمبود ویتامین ها، مواد پروتئینی و املاح است. کم شدن اشتها اولین علامت کمبود مواد معدنی و مواد ضروری در بدن است.
در سالمندان مبتلا به سوءتغذیه رعایت نکات تغذیه ای زیر پیشنهاد می شود:
- رژيم غذايي پركالري – پر پروتئين در وعده هاي غذايي بيشتر (پر انرژي مثل عسل، مربا و كره درصبحانه) - استفاده از انواع طعم دهنده ها مثل ادويه ها، چاشني ها و آب ليمو براي خوش طعم كردن غذا و تحريك اشتها
- رعايت تنوع غذايي، مانند استفاده از نان و غلات ، سبزي ها و ميوه ها، شير و لبنيات ، گوشت، حبوبات و تخم مرغ در برنامه غذايي روزانه
- استفاده از بيسكويت، كيك، شيريني، شير، بستني، كلوچه، نان و پنير و خرما، سيب زميني پخته، ميوه هاي تازه و خشك و انواع مغزها (بادام، گردو، پسته، فندق) در ميان وعده ها
- استفاده بيشتر از نان و غلات
- مصرف روغن هاي مايع نباتي مثل روغن زيتون همراه با سالاد و سبزي ها
افزایش چربی خون
برای پیشگیری از افزایش کلسترول خون رعایت نکات زیر لازم است:
- چربي قابل رويت گوشت قبل از پخت تا حد ممكن جدا شده و از مصرف آن خودداري شود.
- مصرف گوشت قرمز در وعده هاي غذايي كم شود زيرا گوشت نيز حاوي چربي پنهان است.
- مواد غذايي پرفيبر مصرف شود زيرا فيبر موجود در غذاهايي مانند حبوبات و غلاتي كه سبوس آنها جدا نشده به كنترل سطح كلسترول خون كمك مي كند.
- از مصرف كله پاچه، مغز و دل و قلوه كه حاوي مقادير بالايي كلسترول هستند خودداري شود.
- مصرف سوسيس و كالباس و همبرگر به حداقل رسانده شود.
- قبل از طبخ مرغ، پوست آن كاملا“ جدا شود.
- مصرف ماهي بعلت داشتن چربي مفيد امگا 3 ، سبب كاهش خطر ابتلاء به بيماريهاي قلبي مي شود. مصرف حداقل دوبار ماهي در هفته توصيه مي شود.
- مصرف زرده تخم مرغ محدود شود زيرا حاوي مقادير زيادي كلسترول است. بهتر است بيشتر از 4 الي 5 تخم مرغ در هفته مصرف نشود.
نکته: چنانچه چربي خون بالا است و يا فرد مبتلا به فشار خون بالايا چاقي است حداكثر 3 عدد تخم مرغ در هفته مصرف شود.
-لبنيات كم چرب را جايگزين نوع پرچرب نمايند.
- از مصرف شيريني هاي خامه دار، چيپس و سس هاي چرب اجتناب شود.
- سبزيها و ميوه ها حاوي مقدار زيادي فيبر و مقدار كمي چربي و فاقد كلسترول هستند و داراي مقادير زيادي ويتامينهاي آنتي اكسيدان هستند و از بروز بيماريهاي قلبي پيشگيري مي كنند.
- در سالاد به جاي سس هاي چرب،ازكمي روغن زيتون با آبليمو يا سركه و سبزيهاي معطر استفاده شود. همچنين مي توان ماست را جايگزين سس مايونز در سالاد كرد.
- مصرف غذاهاي سرخ كرده كاهش يابد و ترجيحا“ غذا بصورت آب پز، بخارپز، كباب شده يا تنوري تهيه شود. در صورت لزوم، از روغن مايع مخصوص سرخ كردني بجاي روغن هاي جامد و مايع معمولي استفاده شود.
- بجاي روغنهاي جامد،كره، مارگارين و چربي هاي حيواني از روغن هاي مايع مثل روغن زيتون، روغن آفتابگردان و روغن ذرت استفاده شود.
یبوست:
در افراد سالمند احتمال ابتلاء به یبوست زیاد است. اگر بیماری یا مشکل خاصی وجود نداشت برای رفع یبوست توصیه می شود:
- افزايش مصرف مواد فيبر دار: ميوه ها و سبزيهاي تازه (پخته يا خام) و غلات سبوس دار و نانهاي سبوس دار، ميوه هاي خشك مانند برگه زردآلو، آلو و انجير
- مصرف مقادير زيادي مايعات:ترجيحا“ آب (2-1 ليتر در روز) جزدر صورت وجود بيماري قلبي، عروقي يا مشكل كليــوي (مصرف مقادير زياد شير در برخي افراد ايجاد يبوست مي كند.)
- فعاليت و تحرك در طول روز
پوکی استخوان
جهت پیشگیری و کنترل روند پوکی استخوان نکات تغذیه ای زیر را رعایت کنید:
- مصرف منابع غني كلسيم (مانند شير و لبنيات ، روغن كبد ماهي )
- قرار گرفتن به مدت طولاني در معرض نور مستقيم خورشيد
- اجتناب از مصرف زياد پروتئين، سديم، كافئين و مواد غذايي حاوي فسفر مانند نوشابه هاي گازدار
- اجتناب از مصرف طولانی مدت داروهاي استروئيدي
- اجتناب از مصرف الكل و سيگار
- انجام تمرينات منظم ورزشي
- مصرف روزانهmg 1500-1000كلسيم در روز براي مردان و زنان بالاي 60 سال (اين ميزان تقريبا“ 2 برابر ميزان توصيه شده براي مصرف روزانه كلسيم(RDA ) براي افراد سالمند است.)
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
دیدن لینک ها برای شما امکان پذیر نیست. لطفا ثبت نام کنید یا وارد حساب خود شوید تا بتوانید لینک ها را ببینید.
همانطوری که می دانید متوسط عمر در کشورهای پیشرفته افزایش یافته است و این به علت پیشرفت درعلم پزشکی و توصیه های بهداشتی می باشد. خوب خوردن درهرسنی مهم است ولی گاهی اوقات مسائل بهداشتی ومحدودیت های فیزیکی برای سالمندان مشکل ایجاد می کند.
افراد مسن با پیرشدن به بیماریهای مزمن، حافظه ضعیف، بیماری آلزایمر و کاهش فعالیت بدنی گرفتار می شوند و برای اینکه راحت تر بتوانند حرکت کنند کمتر غذا می خورند تا چاق نشوند و با پیشرفت سن میل به غذاخوردن، نیاز به انرژی و حس چشایی کمتر میشود. بعضی هم به دلیل نداشتن دندان، دندان مصنوعی، درد دندان، زخم دهان، خشکی دهان مشکل در جویدن غذا دارند. پوکی استخوان نیز یک مشکل عمده در سالمندان است که باعث شکستگی استخوان ها می شود بعضی هم به دلیل ورم مفاصل نمی توانند پخت وپز انجام دهند. کاهش حس بویایی و چشایی باعث می شود که افراد از طعم غذا لذت نبرند. برخی داروها موجب کاهش اشتها ( دیگوکسین، اسپیرونولاکتون، فوروسماید، فنی توئین، پتاسیم ) تهوع ( اوپیوئید، دیگوکسین، ضد درد غیراسترویدی، برخی آنتی بیوتیک ها ) تغییر در احساس طعم غذا ( مترونیدازل، متفورمین، کلاریترومایسین، (ACEIs اختلال بلع (پتاسیم، داروهای ضد درد غیر استروئیدی ) یبوست ( مخدر ها، آهن، دیورتیک) اسهال ( آنتی بیوتیک ها ) احساس سیری ( آنتی کولینرژیک ها ) افزایش متابولیسم ( لوتیروکسین ) می شود و فرد گرسنگی را احساس نمی کند. بعضی از سالمندان به علت از دست دادن همسر دچار مشکلات روحی روانی، تنهایی و افسردگی می شوند. و از طرفی مشکلات مالی ( به دلیل درآمد محدود وثابت ) باعث کاهش قدرت خرید، خرید مواد ارزان قیمت می گردد. سوء تغذیه در سالمندان باعث از دست دادن اشتها، سبکی سر، بی حالی و از دست دادن وزن می شود. که با بیماریها اشتباه می شود. تغذیه نامناسب و سوء تغذیه در15 تا 50 درصد از سالمندان اتفاق می افتد. به دلایل ذکر شده لازم است در سالمندان به رژیم غذایی اهمیت زیادی داده شود. وازغذاهایی استفاده شود. که درعین حال که کالری کمی دارد. مواد مغذی آن بالا باشد. یعنی دانسیته آن بالا باشد. تا سالمندان بتوانند بیشترین بهره را ببرند.رژیم غذایی سالمندان:
- مصرف شیر و لبنیات در هر روز.
- استفاده از نور خورشید ( نیم ساعت روزانه ) برای تامین ویتامین D
- درسالمندانی که دندان مصنوعی دارند و قادر به جویدن غذا نیستند استفاده از غذاهایی مانند ( برنج نرم به صورت کته، گوشت های نازک قیمه ای آب پز و نرم، سیب زمینی پخته و پوره شده، مرغ پخته با آب آن، شیر، ماست، پنیر، تخم مرغ پخته، سبزیجات پخته، میوه و آب میوه تازه وغلات لازم است.
- مصرف مایعات فراوان 6-8 لیوان روزانه مخصوصا وقتی ازفیبرها استفاده میکنید شیر، چای، قهوه، سوپ و بستنی خوب است در صورت داشتن بی خوابی از دادن چای و قهوه قبل از خواب خودداری کنید و مصرف یک لیوان شیر ولرم خوب است.
- سالمندان از نوشیدن آب بعد از ساعت 8 شب خوداری کنید.
- تا 2 ساعت بعد غذا چای نخورید و در صورت امکان از لیموترش تازه برای جذب بهتر غذا استفاده شود.
- برای کاهش کلسترول خون روزانه یک تا دو عدد سیب بخورید.
- مصرف مایعات کافی ومواد پرفیبر( نان سبوس دار، گلابی آلو، زردالو و سبزیجات مثل اسفناج و سبزی خوردن ) برای یبوست خوب است.
- کاهش مصرف نوشابه های گازدار و کافئین دار.
- تخم مرغ یک روز درمیان استفاده و در صورت کلسترول بالا اصلا مصرف نشود. تخم مرغ را به صورت نیمرو مصرف نکنید.
- میوه های غنی از ویتامین های C وA را زیاد مصرف کنید.
- تعداد وعده های غذایی را افزایش دهید ولی درهر وعده حجم غذای کمتری بخورید.
- غذاهای چرب و شیرین را محدود کنند.
- کاهش مصرف سبزیجات نفاخ مانند گل کلم و کلم .
- غذاهای دودی و کنسرو شده مصرف نکنید.
- گوشتهای کم چرب مثل ماهی ، گوشت گوساله تازه ، فیله ران و سردست ، مرغ بدون پوست خوب است ازگوشت قرمز کمتر استفاده شود.
- غذاهای چرب سرخ شده، حبوبات نپخته، سبزیهای نفاخ، پیاز، شلغم، تربچه، کلم، تخم مرغ نیمرو و سس ها را مصرف نکنید.
- پودرفندق و بادام را به حریره ها اضافه کنید زیرا منیزیم دارد.
- در صورتی که سالمندی فشارخون دارد از غذای کم نمک استفاده کند.
- همیشه در وعده های غذایی غذای سنگین را در ناهار مصرف نماید.
- به علت کاهش ذخیره پروتئین درسالمندان 16 درصد انرژی روزانه آنها ازپروتئین باشد.
- 55-60 درصد کالری از کربوهیدرات تامین شود.
- چربی ها بیشتر از 20-25 درصد در رژیم غذای سالمند نشود.
- مصرف مولتی ویتامین هرروز خوب است.
- در سالمندانی که پوکی استخوان دارند روزانه 1200 میلی گرم کلسیم و 800-1000 واحد ویتامین D برای افراد بالای 50 سال در رژیم غذایی توصیه میشود.
- در برنامه غذایی سالمند گیاهخوار بادام، فندق، سبزیهای برگ سبز، پونه خشک، زیره، لوبیا، نخود، برگ مو، برای تامین کلسیم و مصرف انواع ماهی، مرکبات، ویتامین C برای جذب بهتر کلسیم و نور خورشید برای تامین ویتامین Dلازم است.
- سالمندان را به خوردن مواد مغذی ( آجیل ها، روغن زیتون، غلات سبوس دار مانند ( برنج قهوه ای، نان گندم سبوس دار، جو دو سر)، میوه های تازه و سبزیجات، پروتئین غنی از حبوبات، حبوبات، گوشت و محصولات لبنی ) تشویق نمایید. غلات سبوس دار منبع بسیار خوبی از روی ، فولات ، کلسیم ، ویتامین E و ویتامین B12 می باشد. با خوردن این مواد تمام ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز سالمندان تامین می شود.
- از ورزش مناسب استفاده کنید60 دقیقه فعالیت بدنی ( پیاده روی، بالا رفتن از پله ) یا30 دقیقه شنا و راه رفتن سریع و یا حتی 20 دقیقه پیاده روی در هوای آزاد باعث نشاط سالمند می شود.
- به عادات غذایی آنها احترام بگذارید و هرمشکلی را دوستانه حل نمایید.
- در صورتی که پدربزرگ، مادربزرگ یا سالمندی دارید که تنها زندگی میکند آنها را در جمع خود آورده و به وعده های غذایی که تهیه نموده اید مهمان نمایید. سالمندان با فرزندان اشتهای بهتری پیدا می کنند.
امام صادق ( ع ) فرمودند: هر که به پدر و مادر خود، گر چه به وی ستم کرده باشند با نگاه غضب آلود بنگرد، خداوند نمازش را نمی پذیرد.
منبع:http://tagzieh.blogfa.com